شخصیت شناسی رانندگان در اتومبیل

(مقالات دیگران)

 

برای عصبانی كردن بعضی افراد فقط كافی است از آنها سبقت بگیرید یا با سرعت كمتری جلوی اتومبیل شان رانندگی كنید. آن وقت است كه با شما كورس رانندگی می گذارند یا با كمترین فاصله به اتومبیل تان نزدیك شده و یكسره نور بالا می زنند! حال اگر شما تحریك شده و به رفتار او واكنش نشان دهید، به احتمال زیاد كار به كتك كاری و فحاشی نیز خواهد رسید. اما این پدر كشتگی چه علتی دارد و چطور ممكن است یك شخص غریبه  در عرض چند ثانیه، تا این حد از شما خشمگین و متنفر شود؟ روانشناسان معتقدند رفتار افراد حین رانندگی می تواند ویژگی های شخصیتی و تاریخچه مشكلات روانی آنها را فاش كند. پس اگر اخیراً با افراد جدیدی آشنا شده اید و می خواهید شخصیت او را محك بزنید، برای یك بار هم كه شده سوار بر اتومبیل او شده و در خیابان های شلوغ دور بزنید.

 

آشنایی با الگوهای رفتاری در ارتباطات

انسان ها در روابط اجتماعی خود چهار شیوه ارتباطی در پیش می گیرند كه با توضیح هر یك از آنها می توان انواع رفتارهای اجتماعی حین رانندگی را مورد بررسی قرار داد. این چهار الگوی رفتاری عبارتند از:

۱-رفتار منفعلانه

افرادی كه از این الگو تبعیت می كنند، در برابر وقایع و رفتارهای گوناگون هیچ واكنشی نشان نمی دهند و از حقوق خود دفاع نمی كنند. در واقع روابط این افراد باخت- برد است؛ یعنی برای رضایت دیگران از خود می گذرند. این الگوی رفتاری، اطرافیان را هم به زورگویی عادت می دهد و باعث تحقیر شدن و از بین رفتن اعتماد به نفس فرد می شود.

۲-رفتار پرخاشگرانه

الگوی رفتاری پرخاشگرانه، نقطه برعكس الگوی منفعلانه است. روابط در این الگو ، برد- باخت است؛ یعنی فرد فقط به حقوق خود توجه كرده و برای دیگران ارزشی قائل نمی شود. این افراد معمولا قدرت طلب هستند و می خواهند كنترل همه امور را به دست بگیرند. بنابراین باعث آزار دیگران می شوند.

خیلی از افراد می خواهند دقیقا همان جایی كه خرید می كنند، اتومبیل خود را پارك كنند، حتی اگر با این كار به دیگران آزار برسانند. انگار حقوق ویژه ای برای خود قائل هستند كه دیگران آن حق را ندارند. در واقع این افراد مسئولیت رفتارهای اجتماعی خود را نمی پذیرند و فقط به برد خود فكر می كنند.

۳-رفتار منفعل پرخاشگر

در شیوه رفتاری منفعل پرخاشگر (Passive-Aggressive) فرد معمولا ساكت است اما به یكباره عصبانی می شود. همچنین ممكن است ظاهر و رفتار آرامی داشته باشد و به صورت غیرواضح با رفتارهایی مثل لج بازی، به تعویق اندازی، كلام طعنه آمیز و … دیگران را آزار بدهد. در واقع افراد با این كار خشم خود را به صورت مخفیانه تخلیه می كنند.

نزدیك شدن بیش از حد به اتومبیل های دیگر و استفاده از نور بالا یكی از راه های تخلیه خشم است و به الگوی رفتاری منفعل پرخاشگر مربوط می شود. در این وضعیت فرد به ظاهر پرخاشگر نیست، اما در واقع به دیگران‌آزار می رساند و آنها را تحت فشار قرار می دهد.

۴-رفتار بالغانه

این الگو تنها شیوه رفتاری سالم است و رابطه ای برد- برد ایجاد می كند. افراد با رفتار بالغانه معمولا درون خود احساس صلح و سلامت می كنند و روابط سالمی دارند؛ یعنی هم برای حقوق خود و هم برای حقوق دیگران ارزش قائل هستند. در نتیجه خود و دیگران را آزار نداده و اجازه نمی دهند دیگران آنها را آزار بدهند.

 

بوق زدن های ممتد

این رفتار معمولا ناشی از اضطراب و تلاش برای رسیدن به نتیجه است. افراد كمال طلب و نتیجه‌گرا نه تنها در رانندگی، بلكه در بسیاری از جنبه های دیگر زندگی چنین رفتارهایی از خود بروز می دهند. در واقع آنها می خواهند خیلی سریع موانع را كنار بزنند و به نتیجه برسند، بنابراین درك مسیر رسیدن به نتیجه برایشان مهم نیست و حتی ممكن است به دیگران آسیب بزنند. این رفتار در شكل پیچیده تر می تواند به رفتارهای وسواسی نیز تبدیل شود. به این صورت كه فرد شرایط را وسواس گونه كنترل می كند تا آسیبی نبیند. چند سال پیش تحقیقی در مورد رفتار مردم در ترافیك انجام شد كه نشان داد ایرانی ها تمایل دارند جاهای خالی را پر كنند. گویی از درون استرسی دارند كه باعث می شود سریع تر برانند زیرا فكر می كنند اگر جلوتر باشند برنده هستند. با نگاهی به چهار الگوی رفتاری متوجه می شوید كه این افراد فقط به خواسته ها و برد خود اهمیت می دهند و به دیگران توجهی ندارند. متاسفانه یكی از مسائلی كه در چند سال اخیر به این شیوه رفتاری دامن زده است ورود افراد غیر متخصص با نگرش بازاری به حوزه تفكرات موفقیتی است. این افراد مردم را ترغیب می كنند كه خیلی سریع برای رسیدن به موفقیت و مال اندوزی اقدام كنند ، در نتیجه باعث می شوند مردم احساس عقب ماندگی كنند و برای رسیدن به موفقیت دچار اضطراب شوند. چنین اضطرابی در شكل اجتماعی بیرونی می تواند به صورت بوق زدن ممتد نیز خود را نشان دهد.

 

فحاشی كردن و رفتار خشونت آمیز

فحاشی كردن در هر موقعیتی یك راه برای تخلیه چشم است و به الگوی رفتار پرخاشگرانه مربوط می شود. افرادی كه مهارت های مدیریت خشم ضعیفی دارند معمولا برای اینكه از فشار و استرس رها شوند، به آسان ترین راه، یعنی فحاشی روی می آورند. اما این رفتار نه تنها فرد را آرام نمی كند بلكه خشم او را تشدید خواهد كرد. بروز خشم به این شكل مانند نوشیدن جام زهر است و فرد و اطرافیان او را آزار می دهد. فحاشی  كردن می تواند در اختلالات ضد اجتماعی نیز ریشه داشته باشد. در این شرایط فرد نمی تواند واقعیت ها را بپذیرد و برای مقابله با آنها به خشونت روی می آورد.

 

نزدیك شدن بیش از حد به اتومبیل ها و استفاده از نور بالا

این رفتار نوعی دیگر آزاری است و باعث اضطراب خودروهای اطراف می شود. گاهی اوقات افراد به سبب مسائل حل نشده درونی و تربیتی، نقش های آزارگرایانه را در شخصیت خود تقویت می كنند و آنها را به شكل های گوناگون بروز می دهند. در واقع وقتی فرد نمی تواند از حق خود دفاع كند احساس ناشی از آن را ممكن است به شكل خشم و دیگر آزاری نشان دهد. نزدیك شدن بیش از حد به اتومبیل های دیگر و استفاده از نور بالا نیز یكی از راه های تخلیه خشم است و به الگوی رفتاری منفعل پرخاشگر مربوط می شود. در این وضعیت فرد به ظاهر پرخاشگر نیست، اما در واقع به دیگران آزار می رساند و آنها را تحت فشار قرار می دهد. بعضی از رانندگان حتی از نوعی لامپ LED دو حالته شبیه به چراغ اتومبیل پلیس استفاده می كنند تا بقیه آنها را با پلیس اشتباه گرفته و كنار بروند. این افراد می توانند خطرناك باشند زیرا ممكن است برای رسیدن به اهداف در زندگی از هر گونه رفتار غیرقانونی ، غیر عرف و غیر اجتماعی استفاده كنند. البته همان طور كه بوق زدن های ممتد می تواند ریشه در تفكرات افراطی برای رسیدن به موفقیت داشته باشد، نزدیك شدن به اتومبیل های دیگر و استفاده از نور بالا نیز می تواند نشان دهنده حس عقب ماندن و جبران آن با رفتارهای عجولانه باشد.

 

تخطی از قوانین راهنمایی و رانندگی

این رفتار كاملا خود خواهانه است. برای مثال خیلی از افراد می خواهند دقیقا همان جایی كه خرید می كنند اتومبیل خود را پارك كنند، حتی اگر با این كار به دیگران آزار برسانند. انگار حقوق ویژه ای برای خود قائل هستند كه دیگران آن حق را ندارند. در واقع این افراد مسئولیت  رفتارهای اجتماعی خود را نمی پذیرند و فقط به برد خود فكر می كنند. این رفتار در ظاهر پرخاشگرانه است و در شكل بیمارگونه می تواند به یك رفتار ضد اجتماعی تبدیل شود . وجدان یا والد شخصیتی در افراد ضد اجتماعی انگار كه پاك شده است و انضباط و قواعد را برای آنها تقریر نمی كند. بنابراین ممكن است دست به هر كاری بزنند.

 

سرعت بالا و ویراژ دادن

این رفتار نوعی تخلیه هیجانی است . در واقع كسانی كه با سرعت بالا رانندگی می كنند هیجان طلب هستند. اگر این هیجان به شیوه ای مثبت صحت پیدا نكند، آثار بدی در پی خواهد داشت. بخشی از این امر به خود فرد و بخش دیگر به مدیران كشور ارتباط دارد. از یك طرف، فرد باید مراقب هیجانات خود باشد. در غیر این صورت، كودك درون شخصیت تقویت می شود و فرد بر اساس هیجانات و احساسات تصمیم گیری می كند. از طرف دیگر، مدیران امر باید این هیجانات را بشناسند و به آنها جهت بدهند؛ آنها باید مكان هایی را برای این منظور فراهم كنند تا جوانان بتوانند در زمان و شرایط مناسب تخلیه هیجانی داشته باشند. لازم به ذكر است كه شكل بیمارگونه این رفتار می تواند در افراد مبتلا به اختلال دو قطبی نیز بروز پیدا كند. این بیماران حالت های شیدایی/ افسردگی دارند؛ یعنی در بعضی مواقع بیش از حد پرانرژی و در اوقات دیگر كاملا افسرده هستند و در زمان پرانرژی بودن رفتارهای هیجانی عجیب مثل رانندگی های خیلی پرسرعت انجام می دهند.

 

گوش دادن به موسیقی با صدای خیلی بلند

این رفتار به طور مشخص نوعی توجه طلبی است. در حالت عادی گوش دادن به موسیقی، لذت بخش و مفید است اما افرادی كه دیگران را متوجه صدای آن می كنند از درون احساس كمبود توجه، خلا و تنهایی دارند. بنابراین می خواهند آن را با جلب توجه دیگران جبران كنند كه البته موفق هم نمی شوند. چنین رفتاری در شكل بیمارگونه می تواند به اختلال شخصیت نمایشی تبدیل شود. فرد نمایشی معمولا رفتارهای غلو شده دارد و می خواهد از راه های مختلفی مثل تغییر ظاهر و شیوه لباس پوشیدن و حتی موسیقی بلند توجه اطرافیان را جلب كنند.

 

كورس گذاشتن و لج بازی با رانندگان دیگر

لج بازی در رانندگی با سبقت گرفتن، ترمز زدن جلوی اتومبیل های دیگر و … به طور مشخص نشان می دهد شیوه حل مساله این افراد كودكانه است. چنین رفتارهایی به الگوی منفعل پرخاشگر مربوط می شود؛ یعنی فرد در ظاهر پرخاشگر نیست و فحاشی و دعوا نمی كند اما به هر حال آزار می رساند. كسانی كه مسائل زندگی را از طریق كودك درون حل می كنند، با وضعیت‌های پیش آمده به طور مستقیم روبه رو نمی شوند و به این فكر نمی كنند كه آیا پرداختن به آنها ارزشمند است یا خیر. بلكه صرفاً شروع به لجبازی كرده و دچار گره ها و تعارضات بیشتری می‌شوند.

 

پنچر كردن اتومبیل پارك شده در مكان نامناسب

این رفتار نوعی حل مسأله به شكل كودكانه است. در این وضعیت، فرد راه های قانونی و شیوه های بالغانه را كنار می گذارد و سعی می كند در كوتاه ترین زمان به نتیجه برسد. اگر چه حق با فرد است و راننده اتومبیل شاید عواقبی در پی داشته باشد. كسانی كه از راه های هیجانی و كودكانه مسائل را حل می كنند، تبعات زیادی برای خود می خرند. نمونه این تبعات، دعواهای بسیاری است كه حتی به از دست رفتن جان انسان ها ختم شده است.

 

خط كشیدن روی اتومبیل

خط كشیدن روی خودروی دیگران به طور مشخص یك رفتار منفعل پرخاشگر است كه در شكل پیچیده خود به رفتاری ضد اجتماعی تبدیل می شود. كسانی كه این رفتار را بروز می دهند، اصلا برایشان مهم نیست به دیگران چقدر آزار می رسانند. آنها به جای اینكه مسائل را از راه مناسب، گفت و گو و مذاكره حل كنند، صرفاً به دنبال تخلیه هیجانی می روند و این شیوه رفتاری را در تمام امور زندگی به كار می برند.

 

ترس از رانندگی و سرعت

كسانی كه از رانندگی بیش از حد ترس دارند، از الگوی رفتاری منفعلانه پیروی می كنند؛ یعنی به جای اینكه با مسائل روبه رو شوند از آنها فرار می كنند. این افراد به احتمال زیاد تجربه های بدی از رانندگی داشته اند كه به ترس بیمارگونه یا فوبیا تبدیل شده است. چنین ترسی در زندگی و كاركردهای روزمره را مختل می كند و نشانه تلاش فرد برای كنترل شرایط و جلوگیری از آسیب دیدن است. این افراد از درون احساس ضعف می كنند و به توانایی هایشان واقف نیستند. همچنین مهارت های مقابله ای آنها با شرایط ضعیف است. در نتیجه نه تنها در رانندگی بلكه شاید در موقعیت های دیگر نیز فرار را بر مواجهه بالغانه و قاطعانه ترجیح دهند.

 

با رانندگان آزار دهنده چگونه برخورد كنیم؟

وارد شدن در فضای خشونت آمیز شما را نیز درگیر می كند. انسان ها، به ویژه افراد با الگوی رفتاری پرخاشگرانه، بازی های روانی و ذهنی خاصی دارند و از طریق آنها شما را به فضای پرخاشگری می كشانند تا خود را تخلیه كنند. در این مواقع باید نگاهی بالغانه داشته باشید و از خود دو سوال بپرسید: اینكه آیا چنین فرد با موقعیتی واقعاً ارزش وقت صرف كردن دارد؟ ایا اصلا این كار به حل مساله كمك می كند؟ متاسفانه خیلی از افراد چون در بخش های كودك شخصیت ثابت شده اند به محض مواجهه با چنین رفتارهایی، واكنش های هیجانی و كودكانه از خود نشان می دهند و دچار عواقب نامطلوبی می شوند. همچنین اگر در اتومبیل یكی از دوستان یا خانواده حضور داشتید و با خشونت راننده مواجه شدید نباید آن لحظه با فرد بحث كنید زیرا امكان دارد با تذكر دادن، سیل پرخاشگری به سوی شما برگردد. پس در آن لحظه سكوت كمك كننده است اما بعد در یك زمان مناسب و آرام باید به صورت جدی در این مورد با فرد صحبت كرده و خواسته خود را به شكل قاطعانه اعلام كنید.

 

منابع

ضمیمه روزنامه ایران /شنبه ۱۷ بهمن ۹۴/ستاره محمد  و   کارشناس :پوریا پاکرو ؛روانشناس

 

 

 

 

 

 

منتشر شده در: آبان ۲۹, ۱۳۹۵